ΤΑ 4 ΣΤΑΔΙΑ ΤΟΥ ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΥ
Η ορθόδοξη μοναχική παράδοση έχει τέσσερις κλασσικές τάξεις που απευθύνονται εξίσου στα δύο φύλα.
Το πρώτο στάδιο είναι αυτό του αρχαρίου, το οποίο στην Εκκλησιαστική ορολογία καλείται «η τάξη του δοκίμου». Σε αυτήν την πρώτη φάση, όπως είδαμε, ο υποψήφιος ζει απλά στο μοναστήρι υπό την καθοδήγηση ενός γέροντα και δοκιμάζεται στα μοναχικά ιδεώδη. Αν και πολλοί κανόνες κάνουν λόγο για τριετή διάρκεια αυτού τού σταδίου (π.χ. 5ος κανόνας τής Πρωτοδευτέρας Συνόδου τής Κων/πολεως) παρόλα αυτά καθορίζεται από τον εκάστοστε ηγούμενο. Το δεύτερο στάδιο είναι του ρασοφορούντα. Από τυπικής απόψεως γίνεται αποδεκτός στην μοναχική κοινότητα, αλλά δεν είναι πλήρως δεσμευμένος στη μοναστική ζωή. Η τρίτη τάξη είναι αυτή του μικρού σχήματος που σημαίνει ότι λαμβάνει νέο όνομα και ενδύεται το μοναχικό σχήμα, το κουκούλιο και το μανδύα. Σε αυτή τη φάση ο μικρόσχημος δεσμεύεται να παραμείνει στη μοναχική κοινότητα και στη διαρκή υπακοή στον πνευματικό πατέρα της μονής, αποκαλούμενο γέροντα. Η ακολουθία του μικρού σχήματος, εκτός από τους ύμνους και τις ευχές, περιλαμβάνει μια σειρά ερωταποκρίσεων για την αυθεντικότητα της κλήσης. Η τελική τάξη της μοναχικής κλήσεως είναι αυτή του μεγάλου σχήματος. Αυτό το τελευταίο βήμα είναι η έκφραση της ακριβέστερης τήρησης των μοναχικών ιδεωδών, που απαιτούν κανονικά μια κατάσταση ζωής στην τέλεια μόνωση, στη διαρκή προσευχή και στην κατά χάριν θέωση.
ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΟ ΚΟΥΡΑΣ ΜΟΝΑΧΟΥ
Ο υποψήφιος αρχικά εντάσσεται δοκιµαστικά σε µια αδελφότητα. Εκεί, υπό την καθοδήγηση του Γέροντα - Ηγουµένου, ακολουθεί ένα πρόγραµµα προσευχής και διακονίας και συνυφασµένης κατήχησης, που τηρείται για ένα εξάμηνο ή ένα χρόνο ή και περισσότερο. Ως δόκιµος, συνήθως ο υποψήφιος δε φέρει παρά µόνο "σκουφάκι", κατόπιν ευχής που του διαβάζεται.
Ύστερα από απόφαση του ηγουµενοσυµβουλίου ορίζεται η στιγµή της κουράς του υποψήφιου µοναχού. Την ιεροτελεστία θα τελέσει ο μητροπολίτης ή κάποιος ιεροµόναχος, ενώ ο ηγούµενος θα παραστέκεται στον προσερχόµενο µοναχό ως ανάδοχός του. Ο υποψήφιος, φορώντας συνήθως λευκές κάλτσες και λευκή φανέλλα, µετά την είσοδο του ευαγγελίου στη Θεία Λειτουργία, οδηγούµενος υπό του ηγουµένου, φέρεται από τη θύρα του ναού κάτω από τον πολυέλαιο. Εκεί, αφού βάλει µετάνοια προς τα τέσσερα σηµεία του ορίζοντα, προχωρεί και βάζει τρεις µετάνοιες στις εικόνες του Χριστού, της Θεοτόκου και του αγίου που τιµάται το Καθολικό. Έπειτα βάζει µετάνοια, παίρνει την ευχή του Ηγουµένου και στέκεται στα αριστερά του µε σταυρωµένα τα χέρια.
Μετά την ψαλµωδία των των απολυτικίων μετά την μικρή είσοδο με το ευαγγέλιο, ο μητροπολίτης ή ο ιερέας κατηχεί τον µέλλοντα µοναχό διαβάζοντας την ευχή "Άνοιξον τα της καρδίας σου ώτα, Αδελφέ,...". Ακολουθούν ερωταποκρίσεις ανάµεσα στον μητροπολίτη και τον υποψήφιο που βεβαιώνουν την εκούσια προσέλευσή του στη µοναχική πολιτεία χωρίς βία, αν το θέλει και η αποταγή από τον κόσμο και η ποιαδήποτε σύνδεση μ αυτόν (ανάμεσα σάυτά συμπεριλαμβάνεται και η οικογένεια του υποψήφιου). Σ' όσες ερωτήσεις απαντά θετικά ακούµε την ευλογηµένη απόκριση "Ναι, του Θεού συνεργούντος µοι, τίµιε Πάτερ".
Αµέσως µετά τις ερωταποκρίσεις συνεχίζεται η κατήχηση υπό του ιερέως. Νέα στιχοµυθία έπεται. Μετά και το πέρας αυτής της στιχοµυθίας, ο ιερέας απευθύνει ευχή ζητώντας τη βοήθεια του Θεού για τον κειρόµενο µοναχό. Ακολουθεί η εκφώνηση του ονόµατος του µοναχού. Ο μητροπολίτης τότε τρεις φορές θα δώσει στον κειρόµενο µοναχό το ψαλίδι της κουράς του και ο µοναχός άλλες τρεις αντίστοιχα θα αντιδώσει το ψαλίδι διαµέσου του Ηγουµένου στον μητροπολίτη. Ο μητροπολίτης κείρει την κόµη του γονυκλινή υποψήφιου στο όνοµα της Αγίας Τριάδος, ενώ οι χοροί ψάλλουν τρεις φορές το "Κύριε Ελέησον". Ο τυπικάρης (µοναχός υπεύθυνος για την τήρηση του τυπικού) στη συνέχεια φέρνει τα µοναχικά ενδύµατα από το Ιερό Βήµα και τα επιδίδει στον ιερέα. Αυτός, αφού τα ευλογήσει τα παραδίδει στον Ηγούµενο, ο οποίος και ντύνει το νέο µοναχό. Έτσι µε τη σειρά του φορά το ζωστικό, το αγγελικό σχήµα, το πολυσταύρι, τη ζώνη, το ράσο, τα υποδήµατα, το καλυµµαύχι, το κουκούλι και τέλος τον µανδύα. Συνεχίζεται η Θεία Λειτουργία ψαλλοµένου του "Όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε..".
Θα ακολουθήσουν τα αναγνώσµατα και ο ιερέας θα δώσει στο νέο µοναχό σταυρό, κοµποσχοίνι και λαµπάδα αναµµένη. Ο νέος µοναχός θα µεταλάβει πρώτος χωρίς να βγάλει το κουκούλι του. Οι άλλοι µοναχοί µε τη σειρά πηγαίνουν στο νέο αδελφό που στέκεται σε στασίδι, ασπάζονται το σταυρό που κρατά και του εύχονται "καλό παράδεισο" ή άλλες αρµόζουσες ευχές. Ακολουθεί η τράπεζα, όπου ο νεοκαρείς µοναχός κάθεται πλησίον του ηγουµένου.
ΤΑ ΕΝΔΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ ΚΑΙ Ο ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥΣ
Την ώρα τα ης μοναχικής κουράς ο δόκιμος μοναχός (ή μοναχή) προσέρχεται ξυπόλυτος φορώντας μόνο έναν απλό λευκό χιτώνα που συμβολίζει ότι απορρίπτει όλα τα κοσμικά. Κατά την κουρά (όλα τα ενδύματα είναι μαύρα δηλώνοντας το πένθος για την αμαρτία στον κόσμο) ενδύεται με το λέντιον (ή ζωστικό ή αντέρι) πο υ συμβολίζει την αγαλλίαση και την ευφροσύνη. Έπειτα τον ανάλαβο (πολυσταύρι) που φοριέται στους ώμους μπροστά και πίσω σταυροειδώς και συμβολίζει ότι αναλάμβανει τον Σταυρό στους ώμους και ακολουθεί τον Χριστό και παράλληλα οχυρώνεται από επιθέσεις στους ώμους. Έπειτα με μια δερμάτινη ζώνη γύρω από την μέση που συμβολίζει την νέκρωση κινήσεων της σαρκός. Στην συνέχεια τα σανδάλια συμβολίζοντας ότι ετοιμάζεται να διαδώσει το ευαγγέλιο. Κατόπιν βάζει το παλλίον (εξώρασο) τού μεγάλου σχήματος αποτελεί σημείο ευλάβειας και τηνσκέπη τού Θεού για την ευλαβή ζωή που κάνει. Στη συνέχεια βάζει το κουκούλιο τής ακακίας συμβολίζοντας την ελπίδα για σωτηρία μέσω τής επισκιάσεως τής Θείας Χάριτος αλλά και την ανύψωση τού νου μέσω τής ταπεινοφροσύνης. Στο τέλος φορά τον μανδύα όπου συμβολίζει την σκεπαστικη δύναμη τού Θεού ενώ ότι δεν έχει μανίκια συμβολίζει ότι σε όλη του την ζωή τα χέρια του θα είναι νεκρά από κάθε αμαρτία και κάθε κοσμική αμαρτία. Γενικότερα όλα τα μοναχικά ενδύματα εικονίζουν τη νέκρωση τού Χριστού μας. Ως τάφός ο μανδύας και ως εντάφια όλα τα υπόλοιπα ενδύματα.
*Το µεγάλο σχήµα που µοιάζει µε πετραχήλι έχει κεντημένο πάνω του, με κόκκινη κλωστή, το Σταυρό, πάνω στο Γολγοθά (που παριστάνεται σαν βάθρο), τη λόγχη και το σπόγγο – σύμβολα τού Πάθους τού Κυρίου και από κάτω µια νεκροκεφαλή. Αριστερά και δεξιά έχει σε συντοµογραφίες τις επιγραφές:
ΤT ΔΦ Τούτο το Σχήμα Δαίμονες Φρίττουσι. (Δηλαδή, αυτό το αγγελικό σχήμα το τρέμουν οι δαίμονες).
ΡΡ ΔΡ Ρητορικοτέρα Ρημάτων, Δακρύων Ροή (Δηλαδή κι απ’ τα πιο περίτεχνα λόγια, αξίζουν περισσότερο τα δάκρυα της μετάνοιας, που δείχνουν αληθινή αγάπη για τον Θεό).
XX XX Χριστός Χριστιανοίς Χαρίζεται Χάριν (Στους Χριστιανούς ο Χριστός χαρίζει την χάρη Του).
ΘΘ ΘΘ Θεού Θέα Θείον Θαύμα. (Δηλαδή δεν υπάρχει μεγαλύτερο θαύμα, λαμπρότερη ομορφιά, πιο ανείπωτη χαρά, απ’ το ν’ απολαμβάνεις τη θέα του θεϊκού προσώπου του Χριστού)
ΕΕ ΕΕ Εωσφόρος Έπεσεν. Εύρωμεν Εδέμ. (Δηλαδή απ’ τον εγωισμό του ο Εωσφόρος, ο λαμπρός άγγελος, έπεσε απ’ τον Παράδεισο. Εμείς, όμως, ας μην του μοιάσουμε. Ελάτε να βρούμε την Εδέμ, δηλαδή τον Παράδεισο). Υπάρχει κι ακόμα μια εξήγηση γι’ αυτά τα σύμβολα: Ελένης Εύρεσις Εβραίων Έλεγχος. (Δηλαδή η αγία Ελένη βρήκε το σταυρό. Κι αυτός ο σταυρός, ελέγχει τους Εβραίους) .
ΦΧ ΦΠ Φως Χριστού Φαίνει Πάσι. (Δηλαδή το φως της χάρης του Χριστού φωτίζει τα πάντα. Φωτίζει εμάς, τα πλάσματα Του κι όλη την πλάση).
ΤΚ ΠΓ Τόπος Κρανίου Παράδεισος Γέγονεν. (Δηλαδή ο Γολγοθάς έγινε Παράδεισος. Γιατί ο Θάνατος, πέθανε, η αμαρτία νικήθηκε, πάνω στο σταυρό του Χριστού κι όλοι, ουρανός και γη, πανηγυρίζουν).
Ευάγγελος Θεοδώρογλου πτυχιούχος Ιερατικών Σπουδών
Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Θεσσαλονίκης
ΠΗΓΕΣ
ΝΤΥΡΟΥ Γ. ΣΤΕΦΑΝΙΑ ΤΟ ΜΕΓΑ ΚΑΙ ΑΓΓΕΛΙΚΟ ΣΧΗΜΑ ΩΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΒΑΠΤΙΣΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΟ ΤΜΗΜΑ ΠΟΙΜΝΑΤΙΚΗς ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ Α.Π.Θ.http://ikee.lib.auth.gr/record/113552/files/NTIROU.pdf προσπελάστηκε στις 15/3/2021
https://www.athoszone.com/i-zoi-sto-agio-oros/ προσπελάστηκε στις 9/3/2021
http://www.diakonima.gr/2014/05/18/%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%B7%CE%BD%CE%B5%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BC%CE%BF%CE%BD%CE%B1%CF%87%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%8D-%CF%83%CF%87%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%82/ προσπελάστηκε στις 16/3/2021
https://poimin.gr/ti-symvolizoyn-ta-endymata-ton-monachon/ προσπελάστηκε στις 15/3/2021
https://www.exapsalmos.gr/2017/10/22/plithos-kosmou-stin-koura-tis-nearis-monachis-theodoras/ προσπελάστηκε στις 19/3/2021
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου