Οι υπέρ Πίστεως λόγοι των ηρώων του 1821: Η προσευχή-τάμα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη προς την Παναγία και η ανοικοδόμηση ιερού ναού στην Αρκαδία

Όλοι έχουμε μάθει λίγο ή πολύ μέσα από κάποιο ιστορικό βιβλίο ή από το σχολείο για τις πολεμικές συγκρούσεις, για τα όπλα, τα λάβαρα, για τις εστίες και τα ηρωικά πρόσωπα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Κάτι που όμως δεν είναι αρκετά γνωστό και πολύ διαδεδομένο, είναι ότι σχετίζεται με τον πνευματικό αγώνα των ηρώων, ο οποίος διεξαγόταν παράλληλα με τις πολεμικές πράξεις.

Η Χριστιανική Πίστη και η Ορθόδοξη θρησκευτική συνείδηση εκείνων των σπουδαίων μορφών (αντρών και γυναικών) του ’21 δεν έλειψε από την καρδιά των αγωνιστών, και λειτούργησε αναμφίβολα ως μία ένθερμη και ανεξάντλητη πνευματική πηγή από την οποία αντλούσαν εσωτερική δύναμη αλλά και παρηγοριά στις δυσκολίες που προέκυπταν κατά την διάρκεια του απελευθερωτικό αγώνα.

Ακολουθούν κατά σειρά ορισμένοι από τους καταγεγραμμένους λόγους αλλά και τα έργα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, τα οποία μαρτυρούν την ηρωική στάση του και προς τα Ιερά και τα Όσια της Ορθοδοξίας:

1) «Πρέπει να φυλάξετε τὴν πίστη σας καὶ νὰ τὴν στερεώσετε, διότι, ὅταν ἐπιάσαμε τὰ ἄρματα, εἴπαμε πρῶτα ὑπὲρ πίστεως καὶ ἔπειτα ὑπὲρ πατρίδος».

«..Εἰς τὸν τόπον, τὸν ὁποῖον κατοικοῦμε, ἐκατοικοῦσαν οἱ παλαιοὶ Ἕλληνες, ἀπὸ τοὺς ὁποίους καὶ ἡμεῖς καταγόμεθα καὶ ἐλάβαμε τὸ ὄνομα τοῦτο. Αὐτοὶ διέφεραν ἀπὸ ἡμᾶς εἰς τὴν θρησκείαν, διότι ἐπροσκυνοῦσαν τὲς πέτρες καὶ τὰ ξύλα. Ἀφοῦ ὕστερα ἦλθε στὸν κόσμο ὁ Χριστός, οἱ λαοὶ ὅλοι ἐπίστευσαν εἰς τὸ Εὐαγγέλιό του, καὶ ἔπαυσαν νὰ λατρεύουν τὰ εἴδωλα. Δὲν ἐπῆρε μαζί του οὔτε σοφοὺς οὔτε προκομμένους, ἀλλ᾿ ἁπλοὺς ἀνθρώπους, χωρικοὺς καὶ ψαράδες, καὶ μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἔμαθαν ὅλες τὲς γλῶσσες τοῦ κόσμου, οἱ ὁποῖοι, μολονότι ὅπου καὶ ἂν ἔβρισκαν ἐναντιότητες καὶ οἱ βασιλεῖς καὶ οἱ τύραννοι τοὺς κατέτρεχαν, δὲν ἠμπόρεσε κανένας νὰ τοὺς κάμῃ τίποτα. Αὐτοὶ ἐστερέωσαν τὴν πίστιν.»

«..ὡς μία βροχὴ ἔπεσε εἰς ὅλους μας ἡ ἐπιθυμία τῆς ἐλευθερίας μας, καὶ ὅλοι, καὶ ὁ κλῆρος μας καὶ οἱ προεστοὶ καὶ οἱ καπεταναῖοι καὶ οἱ πεπαιδευμένοι καὶ οἱ ἔμποροι, μικροὶ καὶ μεγάλοι, ὅλοι ἐσυμφωνήσαμε εἰς αὐτὸ τὸ σκοπὸ καὶ ἐκάμαμε τὴν Ἐπανάσταση.»[1]

[Αυτά τα είπε ο Κολοκοτρώνης στις 8 Οκτωβρίου 1838 σε λόγο που απεύθυνε προς τους μαθητές του πρώτου Γυμνασίου της απελευθερωμένης Αθήνας. Η ομιλία του έγινε στον λόφο της Πνύκας (πλησίον της Ακρόπολης), και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΑΙΩΝ στις 13 Νοεμβρίου του ίδιου έτους.]

2)  «Εβαπτίσθημεν μία φορά με το λάδι, βαπτιζόμεθα και άλλην μίαν με το αίμα δια την ελευθερίαν της πατρίδος». (Διήγησις συμβάντων της Ελληνικής φυλής , εκδ. Πάπυρος, σελ. 34.)

 

3) «Ο δικός μου ο ξεσηκωμός δε μοιάζει μήτε με των Φράγκων, μήτε με κανενού άλλου. Εμείς θ’ αναστήσουμε μία πατρίδα που κεφάλι θα ΄χει το Χριστό. Κι όχι ανθρώπους». (Διήγησις Συμβάντων της Ελληνικής φυλής, Αθήναι, Κεφ. Β΄, 44.)

4) «Πλησίον εις τον Ιερέα ήτον ο λαϊκός, καθήμενοι εις ένα σκαμνί, Πατριάρχης καί τζομπάνης, ναύτης καί γραμματισμένος, ιατροί, κλεφτοκαπεταναίοι, προεστοί και έμποροι». (Άπαντα Κολοκοτρώνη, Τόμος 1, Ιστορικές Εκδόσεις 1821, σελ. 230). Το είπε αυτό για να δείξει το κλίμα ομοψυχίας που επικρατούσε κατά την έναρξη της επανάστασης.

 

5) «Αφού εγλυτώσαμεν από τον πόλεμον και επέστρεψα – μεν εις το χωριό Βαλτέτσι, ήβραμεν τους σκοτωμένους χριστιανούς και δεν εζυγώναμεν κανένας μας εις αυτούς κοντά. Εκιτρινίσαμεν από τον φόβον μας διότι πρώτην φοράν είδαμεν ανθρώπους σκοτωμένους. Ο δε Κολοκοτρώνης δια να μας ενθαρρήνη, εμάζωνε τα κομμάτια του καθενός νεκρού, τα εφίλει και έλεγεν εις τους τριγύρω στρατιώτας ότι αυτοί είναι άγιοι και ότι θα υπάγουν εις τον παράδεισον ωσάν μάρτυρες, και τότε εζυγώσαμεν και τους εθάψαμεν». (Φωτάκος Α, σελ. 126).

[Αυτή η μαρτυρία προέρχεται από τον Φώτιο Χρυσανθόπουλο ο οποίος ήταν ο υπασπιστής του Κολοκοτρώνη και συνέγραψε επίσης απομνημονεύματα. Ο ασπασμός του αρχιστράτηγου προς τα νεκρά μέλη των πεσόντων τον ασπασμό των λειψάνων από τους αγίους και πρόκειται για μια ιδιαίτερη έκφραση αγάπης. Στην περίπτωση αυτή, η κίνηση του Κολοκοτρώνη, λειτούργησε και ενθαρρυντικά για μερικούς Έλληνες που μπροστά στο δυσάρεστο αυτό θέαμα των σκοτωμένων πολεμιστών ένιωσαν φόβο. Επίσης, προσπαθεί να ενθαρρύνει έτσι όσους εξ αιτίας και κάποιας προκατάληψης της εποχής στέκονται διστακτικοί].

6) Η προσευχή του Κολοκοτρώνη στο εξωκκλήσι της Παναγίας στο Χρυσοβίτσι Αρκαδίας[2] όταν η επανάκτηση της Τριπολιτσάς κόντευε να αποτύχει[3] (Απόσπασμα από τα Απομνημονεύματα του Θ. Κολοκοτρώνη):

«Ήταν μια εκκλησία εις τον δρόμον, η Παναγία στο Χρυσοβίτσι, και το καθησιό μου ήτο όπου έκλαιγα την Ελλάς. Σίμωσα, έδεσα το άλογό μου σ’ ένα δένδρο, μπήκα μέσα και γονάτισα. Παναγία μου είπα από τα βάθη της καρδιάς μου και τα μάτια μου δάκρυσαν. Παναγία μου βοήθησε και τούτη τη φορά τους Έλληνες να ψυχωθούν. Έκανα το Σταυρό μου, ασπάσθηκα την εικόνα της, βγήκα από το εκκλησάκι, πήδηξα στο άλογό μου και έφυγα. Σε λίγο μπροστά μου ξεπετάγονταν οχτώ αρματωμένοι, ο εξάδελφός μου ο Αντώνης Κολοκοτρώνης και επτά ανήψια του.

 

– Κανείς δεν είναι στην Πιάνα, μου είπε ο Αντώνης. Ούτε στην Αλωνίσταινα. Είναι φευγάτοι.

 

– Ας μη είναι κανείς αποκρίθηκα. Ο τόπος σε λίγο θα γιομίση παλληκάρια… Ο Θεός υπέγραψε την λευτεριά της Ελλάδος και δεν θα πάρη πίσω την υπογραφή του».

[Στις 2 Απριλίου του 1821 και μετά από την ήττα στην Καρίτσενα, ο Κολοκοτρώνης έμεινε σχεδόν μόνος του στο Χρυσοβίτσι (χωριό της Αρκαδίας), εκεί προσευχήθηκε μπροστά από την εικόνα της Θεοτόκου, στην οποία ήταν αφιερωμένος ο ναός. Αυτό συνέβη κατά το πρώτο έτος της Επανάστασης, πριν την μάχη στο Βαλτέτσι και την πολιορκία της Τριπολιτσάς (Σαράντος Καργάκος, Η Ελληνική Επανάσταση του 1821, τόμος Β, σελ. 71).]

7) Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης προσευχόμενος έκανε τάμα για την απελευθέρωση της πατρίδας μας προς την Υπεραγία Θεοτόκο το οποίο εκπληρώθηκε. Τότε εκείνος ανοικοδόμησε έναν κατεστραμμένο μοναστηριακό ναό και αργότερα θα έστειλε δικά του χρήματα στους μοναχούς για την συντήρηση της Μονής. Στην «Διήγησιν των συμβάντων της Ελληνικής Φυλής» (Απομνημονεύματα, σελ. 2.829), αφηγείται:

 «Μια φορά επήγα εις το πανηγύρι της Αγίας Μονής. Αυτό το μοναστήρι ήτον μεγάλο και εχαλάσθη εις την πρώτην Τουρκιά (η 1^η κατάληψη της Πελοποννήσου από τους τούρκους έγινε το 1461, ενώ η 2^η , που ακολουθεί την Ενετοκρατία στην Πελοπόννησο, ξεκίνησε το 1715). Όταν επέρασα ήταν μια μάνδρα χαλασμένη και σκεπασμένη εκκλησιά με κλάδους δένδρων. Τότε έταξα ότι: Παναγιά μου, βοήθησέ μας να ελευθερώσωμεν την πατρίδα μας από τον τύραννο και θα σε φκιάσω καθώς και ήσουν πρώτα».

Αυτό συνέβη το 1803. Ένα από τα πρώτα μελήματα του Κολοκοτρώνη, 20 χρόνια μετά το τάμα του (1823), ήταν να επισκευάσει τον ναό της επονομαζόμενης «Αγίας Μονής» και να την κάνει ιδιοκτησία του.[4] Ο ίδιος αναφέρει:

«..επήγα εις την Τριπολιτζά (1833), αποκεί επήγα εις ένα πανηγύρι της Αγίας Μονής, όπου επήγαινα κάθε χρόνο, ότι είναι ιδιοκτησία μου» (σελ. 257).

[Στην ιδιαίτερη και άκρως παραστατική αυτή αναφορά του Κολοκοτρώνη για την ημέρα που επισκέφθηκε το μοναστήρι, στις 15 Αυγούστου 1803, ανιχνεύουμε την έντονη συναισθηματική του φόρτιση όταν αναφέρεται στο περιστατικό, ενώ είναι και η πρώτη φορά που μιλά στα απομνημονεύματά του για απελευθέρωση της Πατρίδας. Είχε προηγηθεί η αποτρόπαιη σκηνή του δημόσιου αποκεφαλισμού του νεομάρτυρος Δημήτριου στην Τριπολιτσά μόλις 4 μήνες πριν, στις 14 Απριλίου 1803, και ο συγκλονισμένος Κολοκοτρώνης αισθάνεται ότι είναι έτοιμος πλέον για τη μεγάλη αποστολή του. https://kafeneio-megalopolis.gr/ Το τάμα του Έθνους στην Μεγαλοπολίτιδα]

8) Και ακόμη ένα έγγραφο από τον ίδιο τον στρατηγό του 1821 πιστοποιεί όλα τα παραπάνω σχετικά με την ανοικοδόμηση του ιερού ναού με δικά του έξοδα «..δι’ ιδίων εξόδων». Το έγγραφο που βρέθηκε στο Ιστορικό Αρχείο της Ιεράς Συνόδου πριν μερικά χρόνια, εκτός του ότι επιβεβαιώνει τις μαρτυρίες του ήρωα της Επανάστασης, δείχνει πως εκτός από εξασφάλιση της εθνικής ανεξαρτησίας, ο ίδιος είχε μεριμνήσει παράλληλα για την επαναλειτουργία της Μονής, καθώς και για την τοποθέτηση στο ναό τακτικού ιερέα για τον οποίο αιτείται στο έγγραφο την επανατοποθέτηση του «παρακαλώ την Σεβ. και Ιεράν Σύνοδον να διατάξη όπου ανήκει διά να εγκριθή ο παρ’ εμού παρουσιασθησόμενος Ιερεύς». Φρόντισε επίσης και για την μνημόνευση-προσευχή υπέρ των κεκοιμημένων γονέων του «..θέλει εύχεται εις τον Θεόν και την υπεραγίαν Θεοτόκον υπέρ των ψυχών των τεθνηκότων Γονέων μου». Τέλος, με αυτήν την επιστολή του ο Κολοκοτρώνης διασώζει από διάλυση την Μονή, καθώς με βασιλικό διάταγμα της εποχής, τα Μοναστήρια με λιγοστούς η και καθόλου μοναχούς είχαν καταργηθεί, εκτός εκείνων για τα οποία υπήρχαν, εμπράγματα δικαιώματα κυριότητας,[5] όπως στην περίπτωση του Θ. Κολοκοτρώνη o οποίος υπήρξε υδριτής (κτίτορας) της Αγίας Μονής, κάτι που αναφέρει επίσης στην επιστολή του:

«Προς την Σεβ. και Ιεράν Σύνοδον του Βασιλείου της Ελλάδος.

Εις την πεδιάδα της Μεγαλουπόλεως ήτον ερείπιον εκκλησίας, επ’ ονόματι της υπεραγίας Θεοτόκου τιμώμενης, και Αγίας Μονής καλούμενης.

Ο υποφαινόμενος κατά τα 1823 ανήγειρεν αυτήν δι’ ιδίων εξόδων εκ βάθρων, οικοδομήσας και μικρόν οικίσκον, και προς καθημερινήν δοξολογίαν της Θεοτόκου διόρισα και τακτικόν Ιερέα, τον εις τα πέριξ χωρία ενορεύοντα. Κατά τα 1825, ότε οι Άραβες εις την Πελοπόννησον εισέβαλον, όχι μόνο την εκκλησίας έκαυσαν, αλλά τα πάντα κατέστρεψαν, ώστε ηναγκάσθην και αύθις να τα οικοδομήσω, προσθέσας και μικρόν, νεόφυτον, εξ ιδίων μου, αμπελώνα. Κατά τα 1833, ότε διά διατάγματος Βασιλικού και της Ιεράς Συνόδου διελύθησαν πολλά Μοναστήρια, απεδίωξαν και τον παρ’ εμού εις την ρηθείσαν εκκλησίαν διορισθέντα Ιερέα. Όθεν, επειδή και τα ρηθέντα οικοδομήθησαν δι’ εξόδων μου και ως εκ τούτου λογίζονται ιδιοκτησία μου, παρακαλώ την Σεβ. και Ιεράν Σύνοδον να διατάξη όπου ανήκει διά να εγκριθή ο παρ’ εμού παρουσιασθησόμενος Ιερεύς, όστις, τρεφόμενος εξ ιδίων μου, θέλει εύχεται εις τον Θεόν και την υπεραγίαν Θεοτόκον υπέρ των ψυχών των τεθνηκότων Γονέων μου.

Εύελπις εις την εκπλήρωσιν της δίκαιας ταύτης αιτήσεώς μου, υποσημειούμαι ευσεβάστως

Θ. Κολοκοτρώνης

Την 15ην Αυγούστου 1835

Εν Αθήναις».

Επιπλέον, σε αναφορά του ηγούμενου της Αγίας Μονής, ιερομόναχου Γαλακτίωνα προς τον έπαρχο Γορτύνης με ημερομηνία 27 Οκτωβρίου 1833, καταγράφονται πολύτιμες πληροφορίες για τη Μονή από το έτος 1798 έως το έτος 1833, ενώ πληροφορούμαστε ότι ο ηγούμενος της Αγίας Μονής «εδωρίζετο από τον κτίτορα αυτής Θ. Κολοκοτρώνη». Αργότερα, το 1842, ο Κολοκοτρώνης αναφέρει ότι είχε στείλει χρήματα στους μοναχούς προ διετίας για τη συντήρηση της Μονής και εκείνοι εντοίχισαν τότε νέα επιγραφή [6], που υπάρχει ακόμη και γράφει:

«ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΟΥΤΟΣ Ο ΘΕΙΟΣ, ΚΑΙ ΠΑΝΣΕΠΤΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΣ ΗΜΩΝ ΘΕΟΤΟΚΟΥ Η ΑΓΙΑ ΜΟΝΗ, ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΕΚΛΑΜΠΡΟΤΑΤΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ ΕΝ ΜΗΝΗ ΙΟΥΛΙΟΥ 10 1841».

Δύο βίντεο από την Ημερίδα στην Μονή Κολοκοτρώνη μπορείτε να δείτε εδώ:

α) https://youtube.com/watch?v=2ZgX45XeDW4&ab_channel=Kafeneio-Megalopolis

β) https://youtube.com/watch?v=akZUNECA_7A&ab_channel=Kafeneio-Megalopolis

9) Ο θρήνος του Θ. Κολοκοτρώνη για την απώλεια του γιού του (Πάνου Κολοκοτρώνη) στο εκκλησάκι στο χωριό Αρκουδόρεμα της Αρκαδίας.

«Υπήρξε προσφιλές εκκλησάκι του Κολοκοτρώνη που ήρθε εδώ, να κλάψει το χαμό του πρωτότοκου γιου του. Το Αρκουδόρεμα, που βρίσκεται στις πλαγιές του Μαινάλου, είναι ένα από τα ιστορικά χωριά της Πελοποννήσου, τα οποία, λειτουργώντας ως καταφύγια αλλά και ορμητήρια των κλεφτών της επανάστασης του 1821, έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην εποχή της Τουρκοκρατίας».[7]

[Το Αρκουδόρεμα έχει εξίσου μεγάλη ιστορική σημασία με το Λιμποβίσι, αφού λόγω του ανάγλυφου του εδάφους απετέλεσε και αυτό τόπο κατάλληλο για ανασύνταξη των δυνάμεων πριν τις ιστορικές μάχες. Επί Τουρκοκρατίας, λόγω του απροσίτου της τοποθεσίας βρίσκονταν σε ακμή και είχαν καταστεί κέντρα της κλεφτουριάς. Κάθε φορά που οι τούρκοι διέλυαν το στρατιωτικό σώμα του Κολοκοτρώνη, εκείνος κατόρθωνε να το ανασυγκροτεί εύκολα στρατολογώντας παλικάρια κυρίως από τα χωριά αυτά και τη γύρω περιοχή. Το Λιμποβίσι και το Αρκουδόρεμα μαζί με τα γειτονικά χωριά Πιάνα, Χρυσοβίτσι, Αλωνίσταινα, Δαβιές, κ.ά. είναι στενότατα συνδεδεμένα τόσο με την Επανάσταση του ’21 όσο και με την προετοιμασία της και τις προεπαναστατικές της κινήσεις. Ο ιστορικός Τάσος Αθ. Γριτσόπουλος αναφέρει για τα χωριά αυτά: <<υπήρξαν ανεξάντλητοι τόποι στρατολογίας και ανεφοδιασμού, θέατρα συχνών συγκρούσεων, χώροι μετά των οποίων συνεδέετο συναισθηματικώς ο Κολοκοτρώνης εξ απαλών ονύχων….. Το Λιμποβίσι και το Αρκουδόρεμα εκράτουν συνεχώς την πρώτην θέσιν εις τον αδιάλειπτον χορόν, που εσύρετο χάριν της ελευθερίας του υποδούλου έθνους>> [8]

 

10) Το πολεμικό κράνος του Κολοκοτρώνη στο οποίο ο ίδιος πρόσθεσε το σύμβολο του Σταυρού:

  «Ο Κολοκοτρώνης απέκτησε το κράνος όταν υπηρετούσε στον Αγγλικό στρατό. Στη συνέχεια πρόσθεσε μόνος του τον σταυρό».

[Προσωπικά αντικείμενα του Θ. Κολοκοτρώνη. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Αθήνα. https://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Personal_items_of_T._Kolokotronis_(4552360912).jpg ]

«O ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΣΗΚΩΘΗ ΔΙΟΤΙ ΣΥΜΦΩΝΗΣΑΝ Ο ΚΛΗΡΟΣ - ΟΙ ΑΡΧΟΝΤΕΣ ΟΙ ΚΑΠΕΤΑΝΑΙΟΙ…»  [Το μνημείο με την προτομή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στην πλατεία Αγίας Λαύρας στο Μαρούσι]

Έστω και διακόσια χρόνια μετά, ας ανατρέξουμε στα λόγια και το παράδειγμα των ηρώων του 1821 για να  μην ξεχάσουμε ξανά ούτε την πατρίδα, ούτε και την Πίστη μας.

Αναγνωστόπουλος Ευθύμιος, Απόφοιτος της Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Θεσσαλονίκης (Α.Ε.Α.Θ)

Παραπομπές:

[1] https://el.wikisource.org/wiki/Ομιλία_του_Θεόδωρου_Κολοκοτρώνη_στην_Πνύκα ανακτήθηκε στις 25/2/2021.   

[2] Χρυσοβίτσι Αρκαδίας: Το ιστορικό χωριό όπου έγινε πράξη η εθνική συνεννόηση (24/3/2019 ΕΡΤ) https://youtube.com/watch?v=T8BHS54I8Go&ab_channel=%CE%95%CE%A1%CE%A4%CE%91.%CE%95. Ανακτήθηκε στις 25/2/2021

[3] «Στα 1821 ξεκίνησε από την Καλαμάτα για την Τρίπολη. Στα χωριά που περνούσε, χτυπούσαν οι καμπάνες, οι ιερείς έβγαιναν με τα εξαπτέρυγα, άνδρες, γυναίκες, παιδιά γονάτιζαν και έκαναν δεήσεις. Γρήγορα όμως ο πρώτος ενθουσιασμός έσβησε.                                Ο Κολοκοτρώνης απέμεινε κατάμονος με το άλογό του στην Καρύταινα». http://metamorfosikilkis.gr/ ανακτήθηκε στις 25/2/2021

[4] Βορειοανατολικά του χωριού Νέα Εκκλησούλα, στη Μεγαλόπολη Αρκαδίας, και σε απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων είναι χτισμένη η Αγία Μονή, το «μοναστήρι του Κολοκοτρώνη», όπως είναι επίσης γνωστό, γιατί αυτός είχε φροντίσει για την ανοικοδόμησή του τα έτη 1822 έως 1825. «Η πρώτη ιστορική ένδειξη για την Αγία Μονή εντοπίζεται σε χρυσόβουλο του Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Παλαιολόγου το έτος 1322. Η επόμενη αναφορά εντοπίζεται στην περίοδο της πρώτης Τουρκοκρατίας, όπου η Αγία Μονή καταγράφεται στο οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο Tapu Tahrir defterlari της περιόδου του Σουλτάνου Σελίμ Α’ (1512-1520), υπαγόμενη στην επαρχία Καρυταίνης. Καταγράφεται δε χαρακτηριστικά ως Ayomoni και είναι προφανές ότι προϋπήρχε της κατάκτησης. Αντιστοίχως, στο οθωμανικό κατάστιχο Tapu Tahrir 560, που αφορά στην αμέσως επόμενη περίοδο, δηλαδή από το 1566 έως το 1574, δεν εντοπίζεται η Αγία Μονή, καθόσον πρέπει να είχε επέλθει ο χαλασμός της. Ακολουθεί η περίοδος της Ενετοκρατίας, περίπου 120 χρόνια μετά, όπου η Αγία Μονή καταγράφεται ως κατεστραμμένη στην απογραφή Grimani των ετών 1696-1700. Στην περίοδο της δεύτερης Τουρκοκρατίας, από το 1715 έως το 1821, η σημαντικότερη μαρτυρία που έχουμε είναι του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη». https://kafeneio-megalopolis.gr/το-τάμα-του-έθνους-στη-μεγαλοπολίτιδα/ ανακτήθηκε στις 27/2/2021.

[5] Όπ. π. «..Μεταξύ του 1836 και του 1840 φαίνεται ότι είχε αποκατασταθεί η μοναστική κοινότητα στην Αγία Μονή, όπως προκύπτει από νεώτερη επιστολή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη της 18ης  Σεπτεμβρίου 1842 προς τον Κωσταντάκο Δημητρακόπουλο στην Αλωνίσταινα. Στην επιστολή αυτή ο Κολοκοτρώνης αναφέρει μεταξύ άλλων ότι είχε στείλει προ δύο ετών (δηλαδή το 1840) δέκα τάλληρα να παραδοθούν στους εκεί καλογέρους προς χρήσιν του Μοναστηρίου. Αλλά ήδη από νωρίτερα είχε ξοδέψει αρκετά χρήματα για εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης και για το λόγο αυτό οι καλόγεροι της Μονής τον τίμησαν με νέα κτητορική επιγραφή σε μαρμάρινη πλάκα που εντοίχισαν στο τύμπανο της εισόδου του Ναού όπου αναγράφεται».

[6] https://kythiraika.gr/o-th-kolokotronis-sta-kythira-ke-i-agia-moni/ ανακτήθηκε στις 27/2/2021.

[7] Ανακτήθηκαν από web.archive.org, και archaiologia.gr στις 27/2/2021.

[8] http://kafeneiolimpovisi.gr/index.php/istoria ανακτήθηκε στις 27/2/2021.